Restauratie en transformatie Jongeriuscomplex

Hoe geef je industrieel erfgoed een nieuwe bestemming? En, hoe transformeer je volstrekt gedateerde bouw in een vergader- en evenmentenlocatie die het weer jaren mee kan? Het was de schier onmogelijke opgave waarvoor de Stichting Vrienden van het Utrechtse Jongeriuscomplex zich gesteld zag. Heilijgers en Lomans rekenden de onderneming door en zetten het complex – met de gezamenlijke kennis vanuit De Ecolutie – in de steigers.

Een complex dat ondanks de historische achtergrond rendabel geëxploiteerd moet worden, dat voldoet aan de eisen van deze tijd én dat bovendien energiezuinig is? Binnenkort keert Jaarbeurs haar voorzijde naar het complex en in de omliggende wijk Merwedekanaalzone worden circa 10.000 nieuwe woningen gerealiseerd. Je moet het even voor je zien; Het gaf de doorslag.

Flamboyante alleskunner

Ondernemerschap kleeft aan de locatie. Utrechter Jan Jongerius (1888-1941) bouwde er een imposant industrieel imperium op. Jongerius begon als tuinder in het bedrijf van zijn ouders maar groeide vrij snel uit tot een flamboyant zakenman.

Van volledig verval naar een gezonde toekomst.

Hij werd carrosseriebouwer, brandstoffenverkoper en Ford dealer (de grootste van Nederland). Hij werd wereldreiziger, was devoot katholiek (met een Pauselijke onderscheiding), weldoener, en werkgever voor 700 man personeel. Hij was echtgenoot en vader van 10 kinderen. Triest genoeg bleek na de oorlog bleek niets meer hetzelfde en volgde het faillissement in 1954. Alle gebouwen, loodsen, werkplaatsen, villa en hoofdkantoor belandden bij het Ministerie van Defensie. De laatste jaren restte echter nog louter verval, waarna de stichting vanaf 2006 poogde om de villa, de tuin en het kantoor te behouden voor de toekomst.

Van sloop naar verduurzaming

Heilijgers voltooide in 2012 de restauratie van Villa Jongerius, waarna die van het Kantoor volgde. In nauwe samenwerking met de Stichting, de architect en een constructiebureau heeft Heilijgers de bestaande constructie in kaart gebracht, zijn de omliggende gebouwen gesloopt en is het restauratieplan uitgewerkt. Het installatieconcept kwam uit de koker van Lomans. Daarbij zijn vele verduurzamingen toegepast. Zo is het gebouw gasloos uitgevoerd, is gebruik gemaakt van warmtepompen, PV-panelen en heeft het een uitgekiend verwarmings-, koelings- en ventilatiesysteem.

Een deplorabele hoop historie

Het gebouw verkeerde in zeer slechte staat, op sommige plaatsen waren de staalconstructie en de stalen kozijnen tot poeder vergaan. Daarnaast is het gebouw een rijksmonument wat beperkingen oplegt aan de manier waarop de restauratie kon plaatsvinden.

Maar het resultaat mag er zijn!

Het restauratietraject had looptijd drie jaar. In die periode was het Jongeriuscomplex de duurzaamheidspilot voor Rijksmonumenten van het ministerie van OC&W. Door de unieke en complexe aanpak is het project ook in de kijker gespeeld bij partijen als de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de gemeentelijke Monumentenzorg. Het werd gezien als één van de voorbeeldprojecten. Het gebouw heeft zijn opvallende uiterlijk van weleer volledig herwonnen, met achter de façade een uitgebalanceerd energiezuinig en gasloos systeem. Het dak en alle gevels zijn voorzien van een warme isolatiedeken. Zonnepanelen voorzien het gebouw, op de horecakeuken na, van energie. Ook zijn er luchtwarmtepompen geïnstalleerd waarmee het gebouw zowel verwarmd als gekoeld kan worden.

“Dit eindresultaat was in een traditionele setting nooit mogelijk geweest”.

De samenwerking met zowel opdrachtgever als de ontwerpers was uniek. Er ontstond een geweldige drive om alle wensen binnen het budget te realiseren.  De opdrachtgever is aan het einde van het proces is geadviseerd door een externe kostendeskundige. Zijn woorden bij de opening van het complex vatten perfect samen waar het allemaal om was gegaan: “Dit eindresultaat was in een traditionele setting nooit mogelijk geweest.”

Oog voor detail

De evenementenlocatie is een feit. Daarbij is rekening gehouden met de historie van de voormalige kantoorzalen en de showroom, met veel ramen en dientengevolge veel buitenlicht. Ook zijn er knipogen naar het verleden gemaakt door bijvoorbeeld het hergebruik van karakteristieke (ook door Jan Jongerius zelf ontworpen) stalen spanten uit één van de inmiddels gesloopte constructiehallen. Deze zijn te bewonderen boven de bar van het restaurant. Ook zijn er fraaie historische foto’s te zien van Jongerius’ familie en bedrijf en zijn de afbeeldingen op de vitrages gebaseerd op filmbeelden van de soms extravagante familiefeesten van Jongerius.

Met het onthullen van de enorme klok op de voorgevel door Utrechts burgemeester Jan van Zanen en gedeputeerde van de provincie Utrecht Mariëtte Pennarts is het volledig gerestaureerde en duurzame Rijksmonument uit 1936 inmiddels officieel in gebruik genomen.